2024 लोकसभा निवडणुका महाराष्ट्रात राजकीय वातावरणात महत्त्वाची बदल घडवून आणणाऱ्या ठरल्या आहेत, जिथे मतदारांनी सत्ताधारी आघाडीला स्पष्टपणे नकार दिला आहे आणि विरोधी INDIA ब्लॉकच्या बाजूने मतदान केले आहे. 20 जुलै 2024 रोजी झालेल्या या निवडणुका गेल्या काही वर्षांच्या राजकीय अस्थिरतेनंतर जनतेच्या भावना तपासण्यासाठी महत्त्वाच्या ठरल्या.
निवडणूक निकालांचा आढावा
INDIA ब्लॉक, ज्यात काँग्रेस, उद्धव बाळासाहेब ठाकरे यांची शिवसेना आणि शरद पवार यांची राष्ट्रवादी काँग्रेस पार्टी (NCP) समाविष्ट आहे, 48 पैकी 30 जागा जिंकून विजयी झाला. काँग्रेसने 13 जागा जिंकल्या, जे त्यांच्या आधीच्या प्रतिनिधित्वापेक्षा मोठी वाढ आहे. उद्धव ठाकरे यांचा गट 9 जागा जिंकला, तर शरद पवार यांची NCP 8 जागा जिंकली. याउलट, सत्ताधारी आघाडी, ज्यात एकनाथ शिंदे यांचा शिवसेना गट, BJP आणि अजित पवार यांचा NCP गट समाविष्ट आहे, फक्त 17 जागा जिंकण्यात यशस्वी झाली, ज्यामुळे त्यांचा मागील 31 जागांचा आकडा कमी झाला. विशेषतः, BJP चा प्रतिनिधित्व 23 जागांवरून फक्त 9 जागांवर गेला, तर शिंदे यांचा गट 7 जागा जिंकला आणि अजित पवार यांचा गट फक्त 1 जागा जिंकला.
निवडणूक निकालावर प्रभाव टाकणारे घटक
1.समुदायात्मक राजकारणाबाबतचा जनतेचा असंतोष: BJP चा हिंदुत्व आणि समुदायात्मक भाषणावर जोर देण्याचा धोरण मतदारांना आकर्षित करण्यात अयशस्वी ठरला. राम मंदिरासारख्या मुद्द्यांचा वापर करूनही, विभाजनकारी राजकारणाबद्दलची जनतेची थकवा स्पष्टपणे दिसून आली. शिंदे सरकारच्या काळात वाढलेल्या द्वेष भाषणांच्या घटनांनी या असंतोषात भर टाकली.
2. काँग्रेसचा पुनरागमन: काँग्रेस पक्षाचे पुनरागमन विशेषतः लक्षवेधी आहे. मागील निवडणुकांमध्ये संघर्षानंतर, त्यांनी महत्त्वाच्या संख्येने जागा जिंकून विविध लोकसंख्यांमध्ये मतांचे एकत्रीकरण दर्शवले. हे पुनरागमन महाराष्ट्रात 2014 पर्यंत त्यांच्या ऐतिहासिक प्रभावाचे पुनरुत्थान दर्शवते.
3.सिव्हिल सोसायटीचा सहभाग: सिव्हिल सोसायटी संघटनांनी मतदारांना सक्रिय करण्यामध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावली. भारत जोडा अभियान महाराष्ट्र आणि महाराष्ट्र लोक मोर्चा यासारख्या गटांनी अनेक मतदारसंघांमध्ये बदलासाठी प्रचार केला आणि मतदार सहभाग वाढवला. त्यांच्या प्रयत्नांनी INDIA ब्लॉकसाठी विशेषतः वंचित समुदायांमध्ये मतांचे एकत्रीकरण करण्यात मदत केली.
4. प्रकाश आंबेडकर यांचा वंचित बहुजन आघाडीवर प्रभाव: वंचित बहुजन आघाडी, जी पूर्वी काँग्रेस-NCP मतांमध्ये प्रवेश करत होती, तिचा प्रभाव मोठ्या प्रमाणात कमी झाला. 2019 मध्ये 7.65% मतांवर असलेल्या या आघाडीचा भाग 2024 मध्ये 2.78% वर गेला, ज्यामुळे मुस्लिम आणि दलित मतांचे एकत्रीकरण INDIA ब्लॉकच्या बाजूने झाले.
निवडणुकीतील महत्त्वाचे मुद्दे
2024 लोकसभा निवडणुका महाराष्ट्रात बदलत्या राजकीय गतीचा मापदंड म्हणून कार्य करतात. सत्ताधारी आघाडीच्या नकारामुळे स्थिरतेची आणि अधिक समावेशक शासनाची इच्छा स्पष्ट होते. या निकालांनी काँग्रेसच्या ऐतिहासिक भूमिकेच्या पुनर्प्राप्तीच्या संभाव्यतेवर प्रकाश टाकला आहे, ज्यामुळे आगामी विधानसभा निवडणुकांसाठी स्पर्धात्मक वातावरण तयार झाले आहे.
महाराष्ट्र या राजकीय संक्रमणातून जात असताना, या निवडणूकांच्या निकालांचे परिणाम केवळ तात्काळ निवडणूक परिणामांपर्यंत मर्यादित राहणार नाहीत, तर पुढील वर्षांमध्ये पक्षांच्या धोरणांवर आणि मतदारांच्या सहभागावर प्रभाव टाकतील.
